دلایل  کمرنگ شدن سرمایه گذاری هندی‌ها در منطقه آزاد چابهار

تیتر ۲۰- اخیرا رسانه‌های خارجی در بررسی تاثیر فشار حداکثری آمریکا به ایران به موضوع همکاری هند و ایران در بندر چابهار پرداخته‌اند. این بندر که قرار بود به مرکزی برای انتقال کالای هند به روسیه و اروپا تبدیل شود حالا زیر سایه تحریم‌ها قرار گرفته است. هرچند فرزانه صادق مالواجرد وزیر راه و شهرسازی ایران این موضوع را رد کرده کرده‌است. اما از آنجایی که هندی ها مذاکراتی برای اجرای کریدور ایماک نیز داشته‌اند احتمالا معافیت تحریمی بندر چابهار لغو خواهد شد.

حضور کمرنگ هندی‌ها برای سرمایه‌گذاری در منطقه آزاد چابهار، در سال‌های اخیر همواره مورد انتقاد دولت ایران بوده با این حال هندی ها هر سری تاکید داشته اند که به دنبال اجرای تعهدات خود هستند. چابهار به دلیل موقعیت استراتژیک برای صادرات کالا از کریدور شمال و جنوب مورد توجه کشورهای بسیاری قرار دارد. به ویژه اینکه منطقه آزاد چابهار به دلیل مزیت‌های که دارد می توانست با اجرای کریدور شمال جنوب میزبان سرمایه‌گذاران خارجی زیادی باشد.

درواقع دولت در سال‌های اخیر با در نظر گرفتن قابلیت های این منطقه زیرساخت‌های حمل ونقل ریلی و دریای آن را توسعه داده است. منطقه آزاد انزلی نیز سعی کرده در پروژه‌های زیرساختی بیشتری مشارکت داشته باشد. با این حال تراز تجاری منطقه آزاد چابهار در ۱۰ ماهه نخست سال ۱۴۰۳ منفی شده‌است. این موضوع نشان می دهد که پیش‌بینی تبعات منفی حضور ترامپ در کاخ سفید منجر به اعمال فشار بر هند خواهد شد. به همین دلیل آنها پیشتر به دنبال مسیرهای جدیدی برای مبادله کالا بوده‌اند به همین دلیل تجارت از مسیر بندر چابهار را کاهش داده‌اند.

همین مساله به نوعی حضور سرمایه‌گذاران خارجی در منطقه آزاد چابهار را نیز تحت تاثیر قرار داده است. به طور کلی دلایل  کمرنگ شدن سرمایه گذاری هندی‌ها برای سرمایه‌گذاری در منطقه آزاد چابهار‌ لغو معافیت‌های تحریمی مرتبط با بندر چابهار توسط دولت آمریکا است.  مشکلاتی را برای هند در تأمین مالی و توسعه این بندر ایجاد کرده است. این تحریم‌ها باعث شده تا بانک‌ها و شرکت‌های بزرگ هندی برای سرمایه‌گذاری در این بندر با محدودیت‌های جدی مواجه شوند.

همچنین بندر گوادر که تحت حمایت چین و پاکستان توسعه یافته است، به عنوان رقیب مستقیم بندر چابهار شناخته می‌شود. این رقابت باعث شده تا هند در سرمایه‌گذاری‌های خود محتاط‌تر عمل کند. بندر گوادر به عنوان بخشی از کریدور اقتصادی چین و پاکستان (CPEC) توانسته سرمایه‌گذاری‌های عظیمی جذب کند و این امر رقابت را برای بندر چابهار دشوارتر کرده است.

از طرف دیگر تغییرات در سیاست‌های بین‌المللی و عدم اطمینان در آینده پروژه چابهار، باعث شده تا هند در سرمایه‌گذاری‌های خود در این منطقه با چالش‌های جدی مواجه شود. برای نمونه تغییر در توافقات بین‌المللی و نوسانات در روابط دیپلماتیک باعث شده تا برنامه‌های هند برای توسعه این بندر با عدم قطعیت روبه‌رو شود. در واقع مسیرهای تجاری پایدار نیاز به چارچوب‌های سیاسی باثبات و حمایت بین‌المللی دارند. در شرایط کنونی، پروژه چابهار با ابهام وعدم اطمینان روبه‌رو شده است. بهبود روابط بین‌المللی و ایجاد توافقات بلندمدت می‌تواند به تقویت سرمایه‌گذاری‌ها کمک کند.

هند هم اکنون در حال اجرای  قرارداد ۱۰ ساله با ایران برای توسعه و بهره‌برداری از پایانه‌های کانتینری و کالای عمومی بندر شهید بهشتی چابهار است. این قرارداد شامل سرمایه‌گذاری ۳۷۰ میلیون دلاری است که ۱۲۰ میلیون دلار آن برای تأمین تجهیزات بندری و ۲۵۰ میلیون دلار دیگر برای تأمین مالی پروژه اختصاص یافته است.

هند تلاش کرده تا با سرمایه‌گذاری‌های بیشتر در بندر چابهار، نقش خود را در کریدورهای حمل و نقل بین‌المللی تقویت کند و دسترسی به بازارهای آسیای میانه و افغانستان را بهبود بخشد. از این رو در توسعه چهار منطقه ویژه سرمایه‌گذاری نفت، صنایع شیمیایی و پتروشیمی (PCPIR) شامل داهیج، ویشاخاپاتنام، پارادیپ و کودالور مشارکت کرده است. این پروژه‌ها با هدف جذب سرمایه‌گذاری بیشتر، افزایش تولید و صادرات محصولات پتروشیمی طراحی شده‌اند.

 جذب سرمایه‌گذاری‌های بزرگ در بخش انرژی با هدف کاهش وابستگی به واردات محصولات پتروشیمی و افزایش تولید داخلی. به عنوان مثال، در منطقه PCPIR داهیج بیش از ۱۳.۶ میلیارد دلار سرمایه‌گذاری شده است. این سرمایه‌گذاری‌ها شامل توسعه مجتمع‌های پتروشیمی، پالایشگاه‌ها و زیرساخت‌های مرتبط می‌شود.

 پیش از فشار حداکثری آمریکا علیه ایران، هند با ارائه تسهیلات مالی و مالیاتی، تلاش می‌کرد تا مناطق ویژه سرمایه‌گذاری را به هاب‌های جدید محصولات پتروشیمی تبدیل کند. همچنین، پروژه‌های بزرگی برای بهبود راه‌ها، شبکه‌های ریلی و امکانات بندری را مورد توجه قرار داده بود.

 احداث کریدورهای اختصاصی از مسیر بندر چابهار، زمان و هزینه مبادله کالاها را کاهش می‌دهد و تجارت میان ایران و هند را تسهیل می‌کند. از این رو کریدورها به افزایش حجم تجارت و تقویت تعاملات اقتصادی میان ایران و هند کمک می‌کنند. با استفاده از کریدورهای چابهار، هند می‌تواند وابستگی خود به مسیرهای ترانزیتی پاکستان را کاهش دهد و دسترسی مستقیم به افغانستان و آسیای میانه داشته باشد، اما حالا بازی کاملآ تغییر کرده است.